وانیل و خواص فوق‌العاده‌ی آن

وانیل و خواص فوق‌العاده‌ی آن

وانیل یکی از ادویه‌جات گران قیمت است که به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. محبوبیت این ادویه به دلیل عطر و طعم دل‌پذیر آن است که عطری خفیف و معطر دارد.

وانیل(VANILLA PLANIFOLIA) میوه گیاهی است به نام وانیل. عطر دل‌پذیر و طعم وانیل آن را به عنصر ضروری در صنعت مواد غذایی و آشامیدنی‌ها تبدیل کرده است و اغلب در تهیه دسرها، پودینگ‌ها و شیرهای طعم‌دار و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین از آن برای شیرین کردن و طعم دادن به قهوه، ماست، بستنی، نوشابه‌ها، کیک‌ها و مواد غذایی پخته‌شده، استفاده می‌کنند.

درخت وانیل گیاهی است پایا خزنده یا بالا رونده، دارای ساقه سبز دراز، برگ‌های متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز و تعداد زیادی ریشه های هوایی که از کنار هر برگی بیرون می‌اید که با کمک آن‌ها به تنه درختان مجاور می‌چسبد و بالا می‌رود.

این گیاه بومی مناطق مرطوب و حاره و در جنگل‌های مرطوب جنوب شرقی مکزیک و آمریکای مرکزی و هند غربی و آمریکای جنوبی می‌روید و ساقه های پیچیده ان تا ارتفاع حتی ۱۰۰ متر نیز ممکن است برسند و تا بالاترین ارتفاع درختان بزرگ جنگلی نیز بالا می‌رود.

ماده معطر وانیل از میوه این گیاه گرفته می‌شود. میوه آن به شکل غلاف لوبیا است و قبل از اینکه کاملاً برسد آن را می‌چینند و خشک می‌کنند در موقع چیدن، میوه ها عطری ندارند ولی پس از اینکه چیده شد در دوران خشک کردن و عمل آوردن ان، عطر مطبوع وانیل در آن ایجاد می‌شود.

این ادویه در علم آروماتراپی نیز طرفداران خاص خود را دارد. در طب معاصر از آن برای درمان تب و تقویت میل جنسی استفاده می‌شود و از آنجایی که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است، با رادیکال‌های آزاد بدن مبارزه می‌کند.

در ایران وانیل را به شکل پودر سفید و تقریباً گران قیمتی می‌شناسند و از آن استفاده می‌کنند. این پودر در اصل محصولی شیمیایی است به نام «وانیلین» که بر اساس بو و مزه وانیل اصلی تهیه و تولید می‌شود و به مقدار زیاد و با قیمت ارزان در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌گیرد. وانیلین تنها یکی از ۳۶ بوی گوناگون وانیل را دارد و از دیگر خواص طبیعی وانیل در پودر وانیلین خبری نیست.

وانیل، اصل به شکل یک چوبه یا غلاف باریک سیاه رنگ است که باید آن را به وسیله یک چاقوی تیز شکافت و با پشت چاقو خمیر درون آن را درآورد و داخل سس‌ها یا خمیرها ریخت.

در واقع وانیل، گیاهی است از خاندان ارکیده ها که در زمره گیاهان پیچکی به شمار آیند. بلندی آن، گاهی به ۱۰ متر هم می‌رسد و از بزرگ‌ترین اعضای گروه ارکیده‌هاست. غنچه زیبای آن به رنگ‌های سفید، زرد و یا سبز است که تنها چند ساعت دوام می‌آورد. محصول این گیاه غلاف‌های بلندی به شکل غلاف‌های لوبیا می‌باشد که در حالت تازه بدون عطر و مزه هستند و پس از تخمیر، تبدیل به شاخه یا غلاف خوشبوی وانیل می‌شوند.

امروزه در نقاط بسیاری از جهان به کشت و پرورش وانیل، اقدام می‌شود اما محصولات با کیفیت ماداگاسکار و جزیره Reunion و مکزیک در صدر آن قرار دارند.

از دیدگاه طب سنتی وانیل نیز همچون دیگر ادویه ها دارای ویژگی‌های خاص خود است. تأثیر وانیل بر روی سیستم عصبی و مغز انسان موجب کاهش ترس و واهمه شده، افسردگی را نیز کاهش می‌دهد. در موارد بالا البته گرانیول (Geraniol) که در انواع گل‌های رُز نیز موجود است این تأثیرات را دارد.

در شرایطی که از وانیل (یا وانیلین) به مقدار زیاد استفاده می‌شود امکان پیش آمدن حالت هیپنوز و بی حسی کامل وجود دارد. وانیلین در مواردی نیز اثراتی مشابه کافئین از خود نشان می‌دهد که تأثیر آن بر سیستم عصبی و فشارخون بسیار شبیه به آثار کافئین است.

ماده استیل کولین موجود در وانیلین نیز می‌تواند همچون ماده (Kobratoxin) که در زهر مارهای سمی وجود دارد عمل کند. استفاده زیاد از وانیلین می‌تواند آثاری شبیه (Phencyclidine) از خود بروز دهد. این ماده که با نام (Angel Dust) معروف است دارای توانایی تخدیر می‌باشد.

وانیل و سلامت پوست

پوسته وانیل، دارای دانه‌های ریز معطری است که در شیرینی پزی و ساخت لوازم آرایشی کاربرد دارد. این دانه‌ها دارای مولکول‌هایی هستند که در جوان ماندن و شادابی و طراوت پوست موثر است.

در گذشته از وانیل، تازه برای مراقبت‌های پوستی در مقابل نور خورشید استفاده می‌کردند. تحقیقات نشان می‌دهد که دانه‌های وانیل دارای مولکول‌هایی هستند که برای پوست خاصیت التیام بخشی و ترمیمی دارند.

بر اساس آزمایشات، مولکول‌های وانیل، عملکرد پوست را تحریک می‌کند و باعث تسریع در رشد پوست می‌شود. متخصصان اظهار کردند: مولکول‌های وانیل در انسجام پوست، فرآیند جذب آب، طراوت، تازگی و استحکام پوست موثر هستند.

به گفته متخصصان، وانیل، در تمام دنیا در درمان‌های پیری پوست کاربرد دارد. از ترکیب وانیل، با روغن کنجد یا آفتابگردان خمیری بدست می‌آید که از خشکی پوست جلوگیری کرده و باعث نرمی و لطافت آن می‌شود.

از دیگر خواص این ادویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

* جلوگیری از پوسیدگی دندان

* درمان درد و زخم معده

* کمک به غلبه بر حالت تهوع و استفراغ

* کمک به کاهش وزن و سروتونین

* کاهش اضطراب و افسردگی و استرس

* تنظیم قاعدگی

* کمک به درمان زخم

* پیشگیری از انواع سرطان، به خصوص کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه

* بهبود اختلالات عصبی، مثل بیماری آلزایمر و پارکینسون

* توقف تغییر شکل سلول‌های خونی

* پیشگیری از کم شدن حافظه

* تحریک ترشح هورمون‌های مردانه و زنانه (تستوسترون و استروژن)

* جلوگیری از آلرژی

* درمان سینوس و سرفه

* کاهش التهاب ناشی از تشنج و تب

* درمان التهاب و بیش‌فعالی و فعالیت زیاد سیستم‌های مختلف بدن، از جمله گردش خون، تنفس، گوارش و اعصاب

روش مصرف:

بهترین روش مصرف ان به صورت گرد است و مقدار آن ۲ – ۲۵/۰ گرم است.

گرد وانیل: برای تهیه گرد وانیل مقداری وانیل، گرفته و معادل آن قند خرد کرده و هر دو را در هاون آهنی نرم کوبیده و از صافی ابریشمین بیرون کنند و نخاله ها را باز با همان مقدار قند داخل کرده خوب بکوبید و از الک نرم داروسازی رد کنند و با هم مخلوط می‌نمایند.

قرص وانیل: وانیل ۳۰ گرم، قند ۲۰۰ گرم، صمغ عربی ۲ گرم، آب به مقدار کافی کوبیده و نرم با آب مخلوط کرده، قرص‌های وانیلی بسازید.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان