سیاه دانه و خواص آن

سیاه دانه و خواص آن

سیاه دانه به روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. استفاده به‌عنوان ادویه، استفاده از روغن آن، استفاده از کپسول‌های مکمل غذایی حاوی پودر سیاه دانه، کپسول‌های ژله‌ای و عصاره روغنی سیاه دانه از روش‌های مصرف آن هستند. روغن سیاه دانه منبع خوبی از اسیدهای چرب ضروری و سایر مواد مغذی است.

سیاه دانه از اسیدهای آمینه، پروتئین ها، کربوهیدرات‌ها، روغن‌های فرار و غیرفرار، آلکالوئیدها، ساپونین و فیبر تشکیل شده است. کربوهیدرات موجود در سیاه دانه عبارت‌اند از: مونوساکارید آرابینوز، گلوکز، رامنوز و زایلوز. همچنین سیاه دانه محتوی کلسیم، آهن، پتاسیم و سدیم است. ازجایی‌که بیشتر افراد از مقادیر بسیار اندک روغن سیاه دانه، یا مکمل‌های حاوی عصاره‌ی روغنی آن استفاده می‌کنند، معمولا مقدار اندکی مواد مغذی از این طریق دریافت می‌کنند.

روغن‌های غیرفرار

٪۸۴ اسیدهای چرب سیاه دانه را روغن‌های غیرفرار تشکیل می‌دهند. هر قاشق چای‌خوری روغن سیاه دانه محتوی ۴۵ کالری انرژی است که همه‌ی آن از چربی‌ها حاصل می‌شود. ۲۲٪ از این چربی‌ها را آلفالینولنیک‌اسید تشکیل می‌دهد که یک اسید چرب امگا۳ با خاصیت ضدالتهابی است. ۵۹٪ از این چربی‌ها را نیز آلفالینولئیک‌اسید که یک اسید چرب امگا۶ است، تشکیل می‌دهد. بااینکه بیشتر افراد تنها ماهی را به‌عنوان منبع خوب اسیدهای چرب امگا۳ می‌شناسند، ولی برخی منابع گیاهی مانند سیاه دانه نیز جزو منابع سرشار از امگا ۳ هستند.

خواص بالقوه‌ی سیاه دانه

سیاه دانه، محتوی «تیموکینون» بوده که خاصیت ضدالتهابی دارد و برای سلامت کبد مفید است. همچنین «نیجلون» موجود در سیاه دانه، از آزادسازی هیستامین جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب از علائم آلرژی می‌کاهد.

تحقیقات درباره‌ی مواد مغذی و خواص سیاه دانه

براساس اعلام مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” (یکی از معتبرترین مراکز تحقیقاتی سرطان در جهان) تحقیقات انسانی کافی برای تأیید خواص اجزای دیگر سیاه‌ دانه (به‌غیر از فواید اسیدهای چرب مفید موجود در سیاه دانه) وجود ندارد. مطالعات آزمایشگاهی و جانوری نشان می‌دهند برخی اجزای سیاه دانه می‌توانند با خاصیت ضدالتهابی و ضدانگلی خود موجب تقویت دستگاه ایمنی شوند. مطالعات جانوری نشان داده‌اند که تیموکینون و سایر اجزای سیاه دانه، خاصیت ضدسرطانی دارند و از رشد و اندازه‌ی تومورها می‌کاهند.

مقدار مصرفی سیاه دانه

مقدار مناسب مصرف سیاه دانه ۱ یا ۲ قاشق چای‌‌خوری روغن سیاه دانه یا ۲ عدد کپسول آن در روز است. کپسول‌های سیاه دانه، معمولا محتوی ۱۰۰۰ میلی‌گرم از آن هستند. مصرف سیاه دانه، به‌ندرت موجب بروز عوارض جانبی می‌شود، اما در مطالعه‌ای که بر روی موش‌ها صورت گرفت، مقادیر بالای آن باعث اختلالات کلیه و کبد شد.

خواص سیاه دانه برای بدن

۱. درمان سرطان پانکراس

مطالعات علمی نشان می‌دهند که استفاده از سیاه دانه می‌تواند در پیشگیری از سرطان پانکراس مؤثر باشد. سرطان پانکراس یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان است. پیشرفت التهاب پانکراس می‌تواند باعث سرطان پانکراس در فرد شود. براساس مطالعه‌ای که در دپارتمان جراحی دانشگاه توماس جفرسون در فیلادلفیا انجام گرفت، ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه با کاهش التهابات پانکراس از تولید سلول‌های سرطانی پانکراس جلوگیری می‌کنند. تیموکینون یکی از ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه و مسئول بخشی از خواص آنتی‌اکسیدانی سیاه دانه، است. سیاه دانه، به لطف وجود تیموکینون می‌تواند در پیشگیری از سرطان پانکراس مؤثر باشد.

. کمک به سلامت کبد

براساس برخی مطالعات علمی مصرف سیاه دانه، می‌تواند برای کبد فوایدی داشته باشد. براساس مطالعه‌ای در دانشگاه یوزونجوییل در کشور ترکیه، سیاه دانه، می‌تواند از بروز بیماری فیبروز کبدی در افراد جلوگیری کند. فیبروز کبدی نوعی بیماری مزمن کبد است که همراه با سیروز کبدی، نارسایی‌های کبد و پرفشاری ورید باب بروز می‌کند. افراد مبتلا به فیبروز کبدی معمولا به پیوند کبد نیاز خواهند داشت، البته این مطالعه روی خرگوش‌ها صورت گرفت. ولی نتایج آن امیدوارکننده بوده و می‌تواند پژوهشگران را به انجام آزمون‌های بالینی بر روی انسان‌ها تشویق کند.

۳. درمان پرفشاری خون

مطالعات علمی نشان می‌دهند که مصرف سیاه دانه، می‌تواند در درمان فشار خون بالا مؤثر باشد. براساس مطالعه‌ی صورت‌گرفته در دانشگاه پزشکی شهرکرد مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم سیاه دانه، دو بار در روز و به‌مدت ۸ هفته توانست به‌طور چشمگیری موجب کاهش فشار خون دیاستولی شود. همچنین سیاه دانه، پس از این مدت توانست به‌طور چشمگیری در کاهش کلسترول بد خون مؤثر باشد.

عوارض جانبی سیاه دانه

خواص سیاه دانه، برای سلامتی بسیار است. کاهش التهابات، تسکین دردها، مبارزه با عفونت‌ها و کاهش تب از خواص سیاه دانه است. همچنین سیاه دانه می‌تواند به‌لطف خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود از برخی سرطان‌ها پیشگیری کند. بااین‌حال شواهد علمی از سالم‌بودن و تأثیر سیاه دانه، محدود است. ممکن است سیاه دانه، در برخی افراد موجب بروز عوارضی شود. بنابراین باید قبل از استفاده از مکمل‌های سیاه دانه، یا سایر مکمل‌ها برای درمان بیماری‌ها، با پزشک مشورت کنید. ممکن است سیاه دانه، در برخی افراد موجب بروز عوارض جانبی زیر بشود.

۱. درماتیت تماسی

یکی از عوارض جانبی بالقوه‌ی سیاه دانه، بروز درماتیت تماسی است. درماتیت تماسی نوعی واکنش آسیب‌زا در برابر آلرژن‌ها یا مواد تحریک‌کننده است. تنها لمس سیاه دانه، می‌تواند موجب بروز جوش‌های قرمز در پوست برخی افراد شود. معمولا این جوش‌ها با خارش پوست همراه هستند. همچنین ممکن است در محل تماس علائمی مانند تاول زدن، درد و حساسیت پوستی نیز مشاهده شود.

۲. فشار خون پایین

مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” هشدار داده که سیاه دانه، می‌تواند فشار خون را تا نقطه‌ی کم‌فشاری خون کاهش دهد. این وضعیت زمانی‌که از داروهای کاهنده‌ی فشار خون یا داروهای مدر استفاده کنید، حساسیت بیشتری پیدا می‌کند. فشار خون پایین می‌تواند مانع از انتقال اکسیژن به مغز شود و موجب بروز خستگی، حالت تهوع، تاری دید، تنفس کم‌عمق، سرگیجه و کاهش هوشیاری شود. کاهش بسیار شدید فشار خون می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.

۳. بارداری

براساس اعلام مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” زنان بادار نباید به هر دلیلی از سیاه دانه، استفاده کنند. این امر بیشتر به آن خاطر است که سیاه دانه، می‌تواند بر انقباضات ماهیچه‌های صاف رحم تأثیر بگذارد. برای تعیین دقیق تأثیر سیاه دانه، بر بارداری ارزیابی‌های بیشتر موردنیاز است. بنابراین بهتر است در زمان بارداری از سیاه دانه استفاده نکنید.

۴. تداخلات دارویی

براساس اعلام مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” سیاه دانه، می‌تواند در شیمی‌درمانی و پرتودرمانی اختلال ایجاد کند. ازجایی‌که سیاه دانه در بدن مانند یک آنتی‌‌اکسیدان عمل می‌کند، بنابراین می‌تواند از تأثیر درمان‌های سرطان بکاهد.

۵. سایر واکنش‌های آلرژیک

مانند بیشتر مکمل‌های گیاهی احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک در اثر مصرف سیاه دانه، وجود دارد. برخلاف درماتیت تماسی این واکنش‌های آلرژیک به پوست محدود نمی‌شوند و می‌توانند موجب ورم لب، گلو و صورت شوند. همچنین سختی در تنفس، احساس سوزن‌سوزن‌شدن در دهان، کهیر، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، اسهال و گرفتگی های عضلانی شکمی می‌توانند از واکنش‌های آلرژیک احتمالی مصرف سیاه دانه باشند.