مس و خواص غذایی

متابولیسم مس:

جذب مس در روده باریک انجام می‌شود. ورود مس، به سطح مخاطی روده با انتشار تسهیل شده و خروج آن از غشای قاعده‌ای – جانبی به شکل انتقال فعال صورت می‌پذیرد. جذب خالص مس، از ۶۰-۲۵ درصد متغیر است و با افزایش دریافت، جذب آن کاهش می‌یابد. مس، به سرعت از معده و قسمت بالای روده که محتویاتش هنوز حالت اسیدی دارد،‌ جذب می‌شود. جذب مس، از روده به ترکیب مس – متالوتیونین وابسته است. این ترکیب با افزایش مصرف اسید اسکوربیک کم می‌شود و نشان می‌دهد که به علت افزایش مصرف ویتامین ‍C کمبود مس ایجاد شده است.

مس، در کبد به متالوتیونین متصل شده و به شکل ذخیره نگهداری می‌شود و با سرولوپلاسمین از کبد به پلاسما وارد می‌گردد. مس، به مقدار کم از طریق صفرا از کبد خارج می‌شود. این عمده‌ترین مسیر دفع مس می‌باشد. مقادیر کمی مس نیز از طریق عرق، ادرار و خون سیکل ماهیانه دفع می‌شود.

عملکرد مس:

مس، برای جذب و استفاده آهن در بدن مورد نیاز است. این ماده به عنوان بخشی از آنزیم سوپراکسید دسموتاز بدن را در مقابل رادیکال‌های آزاد حفظ می‌کند و در تولید انرژی در میتوکندری و در سنتز ملانین، کاتکولامین‌ها و کلاژن نیز نقش دارد.
دریافت مقدار کافی مس، در رژیم غذایی زن باردار عاملی موثر در میزان رشد جنین و رشد نوزاد پس از تولد می‌باشد.

نقش مس در متابولیسم لیپیدها و بیماری قلبی – عروقی:

مس، در متابولیسم لیپیدها موثر است. با آزمایشی که روی موش‌ها انجام گرفت، مشخص شد کمبود این ماده به طور قابل توجهی کلسترول پلاسما را افزایش می‌دهد و علاوه بر آن موجب تغییراتی در باند شدن کلسترول به انواع مختلف لیپوپروتئین‌ها می‌شود که با افزایش ریسک آترواسکلروز همراه است.

تداخلات:

تداخل مس با مواد مغذی:

روی: با رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای روی، وضعیت مس، در انسان‌ها و حیوانات دچار اختلال می‌شود.

اسید اسکوربیک: مکمل‌های اسید‌اسکوربیک باعث کمبود مس، در حیوانات می‌گردد.

مولیبدن: مصرف مقدار بالای مولیبدن در رژیم غذایی انسان‌ها دفع ادراری مس، را افزایش می‌دهد.

کربوهیدرات‌ها: هنوز مدارک مستدلی برای تداخل کربوهیدرات و مس، در انسان به دست نیامده است. فیبر و فیتات اثر مهاری ضعیفی بر جذب مس، دارد.

داروها:

پنی‌سیلین که برای درمان بیماری ویلسون به کار می‌رود، باعث دفع ادراری مس می‌شود. استفاده از آنتی‌اسیدها در مقادیر بالا نیز در جذب مس، اختلال ایجاد می‌کند.

منابع غذایی:

مس، در بیشتر مواد غذایی وجود دارد؛ از جمله منابع حیوانی. مواد غذایی حاوی مس بالا شامل: صدف، جگر، گوشت ماهیچه، مغزها، حبوبات، غلات، شکلات و میوه‌های خشک می‌باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها مقدار کمی مس دارند. شیر گاو هم از نظر مسس فقیر است؛ اما مس، شیر مادر به خوبی جذب می‌شود.

مقادیر مورد نیاز:

میزان توصیه شده روزانه برای نوجوانان و بالغین در هر دو جنس ۹۰۰ میکروگرم، برای شیرخواران ۲۲۰-۲۰۰ میکرو‌گرم، برای خردسالان ۴۴۰-۳۴۰ میکرو‌گرم، در دوران بارداری ۱۰۰۰ میکرو‌گرم و در دوران شیردهی ۱۳۰۰ میکرو‌گرم می‌باشد.

کمبود:

کمتر از ۲۰ درصد افراد از کمبود مس، رنج می‌برند. شاخص‌های حساس برای وضعیت مس، آنزیم‌های حاوی مس در سلول‌های خونی است.
کمبود مس با کم‌خونی، نانوتروپنی و اختلالات اسکلتی، به‌خصوص غیرمعدنی شدن مشخص می‌گردد و در کودکان نوتروپنی و لوکوپنی از نشانه‌های اولیه کمبود مس است. بیماری‌های ناشی از کمبود مس، عبارتند از: استئوپروز، استئوآرتریت و روماتوئید، بیماریی قلبی – عروقی، ایجاد وضعیت‌های مزمن در استخوان، بافت پیوندی قلب و رگ‌های خونی و سرطان کولون. کمبودمس در کودکان موجب کم‌خونی، شکل غیرعادی در استخوان، اختلال در رشد، اضافه‌وزن، کثرت عفونت‌ها و کمبود انرژی می‌شود.
کمبود خفیف مس، نیز موجب کاهش تحمل در مقابل عفونت، مشکلات جنسی، خستگی و اختلال در عملکرد مغز می‌گردد.

علل کمبود مس:

مصرف غذاهایی که از نظر مس فقیر هستند، یکی از علل کمبود مس، می‌باشد. همچنین، اختلال در هضم، اسهال یا مشکلات کبدی و نیز دریافت مکمل‌هایی که در جذب مس، تداخل ایجاد می‌کنند (مانند آهن و روی)، موجب کمبود این ماده در بدن می‌شوند.

چه افرادی در معرض کمبود قرار دارند؟

افراد مسن، ورزشکاران و افرادی که کارهای فیزیکی سخت انجام می‌دهند، گیاهخواران، به‌ویژه آنهایی که لبنیات هم مصرف نمی‌کنند، زنان باردار و جنین آنها، نوزادان نارس، به‌ویژه نوزادان بسیار کم‌وزن، نوزادانی که از فرمولاهایی که با مس غنی نشده‌اند و یاا از شیر گاو استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض کمبود مس، قرار می‌گیرند.

چگونه متوجه شویم که نوزاد ما دچار کمبود مس نیست؟

۱- افراد باردار و شیرده دریافت مس، خود را افزایش دهند.

۲- اگر نوزادان از شیر غنی‌شده استفاده می‌کنند، باید تعادلی میان روی، مس، و کلسیم آنها باشد.

۳- اگر نوزادان از شیر گاو استفاده می‌کنند، دریافت مکمل مس برای آنها ضروری است.

۴- نوزادان نارس و کم‌وزن و نیز آنهایی که به طور مداوم دچار اسهال یا عفونت می‌شوند، باید مس، بیشتری دریافت کنند.

سندرم منکز:

این سندرم به نام سندرم موی مجعد نیز شناخته می‌شود که منجر به سوءجذب مس، افزایش دفع ادراری و انتقال غیرطبیعی آن در داخل سلول می‌شود. سندرم منکز یک بیماری ارثی است که با عقب‌ماندگی رشد، کاهش دمای بدن، نقص در کراتینه شدن وو رنگ موها و اختلال روانی پیش‌رونده در شیرخواران مشخص می‌شود. در این بیماران اختلالات زیادی در بافت پیوندی وجود دارد.

مسمومیت:

مسمومیت با مس، از طریق مصرف غذا بسیار نادر است؛ اما مصرف زیاد مکمل یا نمک‌های مس مورد مصرف در کشاورزی سبب مسمومیت می‌شوند. دریافت مقادیر سمی منجر به اختلال در تشکیل گلبول‌های قرمز، سیروز کبدی، کما و کاهش ترشح ادرارر می‌گردد. هر بیماری کبدی که موجب اختلال در دفع صفرا شود، موجب نگهداری مس، می‌شود.

بیماری ویلسون:

با تجمع زیاد مس، در بافت‌های بدن، مثل چشم‌ها مشخص می‌شود. یک رژیم گیاهخواری سخت ممکن است برای این افراد مفید واقع شود؛ زیرا میوه‌ها و سبزی‌‌ها مقادیر کمی مس، دارند.

منبع: زندگی آنلاین